Ik hoop dat velen zullen laten zien dat ze het eens zijn met de boodschap dat iedereen in essentie enkel op zoek is naar manieren – hoe verdraaid en ver weg van het doel ze soms ook lijken – om het voor iedereen goed te maken en ook voelen of beseffen dat hoe we het aanpakken vaak niet werkt. Een oproep (in de eerste plaats naar mezelf) om de angst en andere verlammende gevoelens los te laten en op zoek te gaan naar geweldloze manieren om uiting te geven aan de noden die we allen graag ingevuld zouden zien: verbondenheid met andere mensen, respect, nuance, begrip, veiligheid, rust, gehoor geven en gehoord worden, …

Zolang we geweld toelaten in ons leven, zal dat enkel meer geweld, pijn en schade uitlokken. In de context van wat volgt, wordt onder geweld verstaan: elk gebruik van macht over mensen om deze aan te zetten dingen te doen. Het aanwenden van beloning of bestraffing, schuld, schaamte of verplichting. Alles wat mensen op één of andere manier dwingt dingen te doen. We hebben een shift nodig naar aandacht voor wat echt leeft in onszelf en de ander. Niet wat we denken nodig te hebben, maar wat we voelen en welke echte universele menselijke nood daar aan ten grondslag ligt.

Bovenstaande invulling van de term geweld is ontleend aan de visie van Marshall B Rosenberg op Geweldloze communicatie (Non-Violent Communication in het Engels – verkort NVC)^[01]Grote delen van de inhoud zullen voor sommige mensen als niet bijzonder origineel of triviaal overkomen. Ik denk wel dat de indruk van eenvoud misleidend kan zijn. Ik ben onder de indruk van de moeilijkheid van de (consequente) implementaie. Er is veel van het boeddhisme in terug te vinden, een stukje mindfulness, wat cognitieve gedragstherapie voor wie dat wil zien, een basis van wat te vinden is in literatuur over schaamte, kwetsbaarheid en veerkracht. Het sluit ook aan bij oa. wat ik las over studies en artikels over onvoorwaardelijk ouderschap en een boek over hechting. “Laat je kind niet los” van Gordon Neufeld en Gabor Maté. Ik vond het indrukwekkend dat er zoveel onder terug te brengen valt. En specifiek voor mezelf dat het mij duidelijk maakt waarom bepaalde zaken in mijn leven al gewerkt hebben en waarom andere niet.
NVC is een techniek en levensvisie die aanzet om geweld ten allen tijde te proberen vermijden. Net als Gandhi (en waarschijnlijk zoveel andere levensvisies die ik nog niet tegenkwam of bestudeerde) is het de bedoeling om geweld enkel aan te wenden als passief blijven het enige alternatief is.^[02]Laat het duidelijk zijn dat het geen pleidooi is voor permissiviteit. En ook niet om ons zomaar te laten doen als er onvermijdbare dreiging is. Wel om geweld enkel te gaan gebruiken als er geen enkele andere uitweg is Wie NVC (of Gandhi) een beetje tijd geeft, zal zien dat we (heel) vaak (te) snel denken dat er geen alternatief is. Dat is ook niet te verwonderen als je probeert te denken aan situaties in onze huidige maatschappij waar geen geweld aan te pas komt, rekening houdend met bovenstaande invulling van dat begrip.
NVC pleit voor het herstellen van de verantwoordelijkheid van het individu, het niet proberen afschuiven van ons handelen op iets anders dan het vervullen van onze eigen noden.^[03]Rosenberg (maar bijvoorbeeld ook Elke Geraerts in “Mentaal Kapitaal)  is van mening dat zowel beloning als bestraffing de intrinsieke motivatie, de reden om iets te doen, op zijn minst iets, zoniet van alle kracht ontdoet. Die intrinsieke motivatie moet er zijn om telkens weer te kiezen voor wat we echt willen doen, voor datgene waar we van denken dat het onze noden en die van de mensen rondom ons het best zal dienen. Het is de afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid die er ondermeer voor zorgt dat wreedheid mogelijk wordt. Ons gedrag hoeft niet bepaald te worden door wat anderen doen of zeggen. Het kan een aanleiding zijn, maar nooit de oorzaak. Niet alleen onderwerping geeft authoriteit macht, ook rebelleren is een vorm van erkenning van de macht die er zou zijn. Het doel is dus niet te reageren door authoriteit macht te geven omwille van authoriteit op zich, noch door te onderwerpen, noch door te rebelleren. Het kan anders!
Dat doet mij ook hard denken aan wat Jan De Laender uiteenzet in zijn boek “Het hart van de duisternis. Psychologie van de menselijke wreedheid”. De stellingen in zijn boek zijn de volgende: 1) Degenen die zich aan die wreedheden (in het boek: tijdens WOII) schuldig hebben gemaakt, zijn bijna altijd gewone mensen. 2) Wreedheid is nauw verbonden met het bestaan van hiërarisch georganiseerde groepen.
Zowel Rosenberg als De Laender waarschuwen – mijns inziens geheel terecht – dat elke vorm van afschuiven van verantwoordelijkheid wreedheid en geweld faciliteert en dus minstens niet constructief is en in sommige gevallen uiterst gevaarlijk is.
Geheel off topic zie ik hier ook een parallel met hoe we in onze huidige maatschappij maar al te snel zeggen dat het OK is wat we doen, dat we niet met alles rekening kunnen houden en het daarom toegelaten is om mee te doen met de kudde, om bepaalde gedragingen niet in vraag te stellen wegens lastig, te moeilijk. Ik stel mij bijvoorbeeld in vraag waarom het plots OK is om met zovelen te gaan beleggen en de banken, waar zo velen commentaar op hebben om de crisis die ze veroorzaakten, ons daar in te laten begeleiden. Om te blijven meegaan in het systeem van consumptie en kapitalisme zonder daar vraagtekens bij te stellen.
Ik stel mij de vraag hoeveel wij verschillen van de mensen waar we nu van zeggen dat het onbegrijpelijk is wat ze tijdens de oorlog deden of toelieten te gebeuren.
“Het vermogen tot wreedheid is in elk van ons aanwezig. Wie in zijn eigen goedheid gelooft, heet alleen maar het geluk gehad nooit te zijn blootgesteld aan omstandigheden die het kwaad in ons wakker maken”. De Laender – pg 24 in voornoemd boek.

NVC vraagt aandacht voor wat er echt aan de hand is (en een objectieve weergave / vaststelling – vrij van oordelen, schuldimplicaties etc. – is moeilijker dan het lijkt). Het zet aan tot introspectie om te gaan vaststellen wat we echt voelen bij die objectieve feiten en welke (universele) menselijke noden / behoeftes daar aan ten grondslag liggen.^[04]Onder aan het artikel een aantal verwijzingen naar bronnen over geweldloze communcatie.

‘Er speelt zich een gevecht in mij af. Het is een gruwelijk gevecht tussen twee wolven. De een is slecht, boos, hebzuchtig, jaloers, arrogant en laf. De ander is goed – hij is gelukkig, rustig, liefdevol, aardig, hoopvol, bescheiden, gul, eerlijk en betrouwbaar. Deze wolven vechten ook in jou en in ieder ander persoon.’
‘Welke wolf zal winnen?’
‘Diegene die je voedt.’ ^[05]Sluit dit artikel af: Wie goed doet…komt nooit in het journaal (en dat is een groot probleem. De boodschap van het verleggen van focus is voor mij in deze belangrijk. De oordelen die in het taalgebruik vervat zitten zijn volgens mij vatbaar voor verbetering om de boodschap nog meer kracht te geven.

Ik schrijf dit omdat ik zeer bang word als ik zie hoe zo vaak en op zo diverse manieren wordt gereageerd na de aanslagen in Parijs (maar dit is slechts de aanleiding – het gevoel overvalt mij veel vaker bij de diverse reacties op andere momenten en gebeurtenissen). Ik word ook een beetje bang als ik aan het contrast denk met het vaak uitblijven van reacties en oproepen tot bewustwording over al de andere zaken die wij (als zogezegde “beschaving”) onze wereld dagdagelijks aandoen. ^[06] Dit artikel beschrijft veel beter dan dat ik het kan waar die selectieve verontwaardiging voor staat: Outrage at Paris attacks masks our racism  Maar tegelijk ben ik droevig als ik bij mezelf vaststel te denken daaruit vanalles te kunnen afleiden over waar “de anderen” dan wel (of juist niet) mee bezig zijn, wat ze belangrijk vinden, wat ze wenselijk achten omdat ik op dat moment het contact verlies met de realiteit en met wat ik eigenlijk met zekerheid weet en kan vaststellen. Ik word bang als ik vaststel dat ik er niet in slaag om te kijken naar wat de ander probeert over te brengen. Ik ben teleurgesteld in mijzelf als ik er niet in slaag om te onthouden dat de meeste mensen, veel meer dan ik denk, vatbaar zijn voor redelijke argumenten, veel genuanceerder zijn dan hun stellingname doet vermoeden, wel willen bijdragen aan een betere wereld, maar misschien net zoals ik gewoon niet weten hoe of aan die wens uiting geven op een manier die minder constructief is dan we denken. Ik ben bang als ik zie dat we, ikzelf eerst, vergeten dat wat we bedoelen zelden zo overkomt en dat we daar toch telkens te weinig tijd en aandacht aan besteden.

Dan vergeet ik ook dat wat we zien en lezen echt niet de hele waarheid is. Gelukkig was er dit artikel – waar ook de quote uitkomt aan het begin over welke innerlijke wolf we willen voeden – om mij er aan te herinneren dat er (gelukkig) veel meer is dan wat ik online lees en tegenkom. Dat ik zeker op “the interwebz” moet opletten om niet te snel een oordeel te vellen en niet mijn geloof in de mensheid en concreter mijn (naaste) medemens te verliezen. Ik vel oordelen, ik probeer gedachten te lezen, ik doe alsof ik weet wat er in anderen gaande is, terwijl ik het vaak nog niet van mezelf weet. Ik word bang als ik zie hoe ik er zelf niet in slaag om de verandering te zijn die ik wil zien in de wereld door zelf te gaan reageren op een manier die niet constructief noch optimaal is. Ik ben gefrustreerd dat ik al die angsten zo vaak de overhand laat nemen en de nood voel om direct te reageren alsof dat echt iets uitmaakt in plaats van te zoeken naar andere, constructieve manieren om bij te dragen aan echte verandering richting wat we allemaal wenselijk achten.

Ik vond het nodig om gisteren (zaterdag 14 november 2015) te reageren op de veelvuldige oproep om te #biddenvoorParijs (#PrayForParis) door te stellen dat we niet moesten bidden maar “hatefull religious ideology” moesten aanpakken . Ben Van Alboom deed bij mij een belletje rinkelen door het volgende te posten op Facebook:
“Sorry, maar er moet mij nu toch één ding van het hart. Met fanatiek tégen religie te zijn, ga je in de wereld evenveel oplossen als door fanatiek vóór religie te zijn. Weet je wat écht een verschil kan maken? Respect opbrengen voor elkaars keuzes. Zoals de keuze om al dan niet te geloven. Ps: ik ben zelf een atheïst. Vandaar dat ik het preken en de kruistochten aan anderen overlaat.”

BAM. “Waar sta je nu, meneer geweldloos?”, vroeg ik aan mezelf. Ook de zelfcommunicatie die daarop volgde was niet bepaald geweldloos te noemen en dus ook bijzonder onconstructief. Het online gesprek was des te aangenamer en maakte mij nog maar eens duidelijk dat het niet allemaal bagger en shit hoeft te zijn (oef!).

Ik ben er van overtuigd dat NVC op zo veel vlakken kan werken. Om de heer Van Alboom te parafraseren: “Meer luisteren dan veronderstellen, oordelen en opdringen”. Maar als ik mij laat leiden door andere zaken dan mijn werkelijke gevoelens en noden – bvb. angst voor iets wat ik eigenlijk niet compleet kan bevatten, voor wat ik ook niet kan inschatten – is het blijkbaar makkelijk om aan al die mooie principes voorbij te gaan.^[07] Een mooi artikel van Johan Braeckman Over het vermeende verbond tussen religie en moraal  – doet mij inzien dat ook de aanwezigheid van geloof (en de mogelijke interpretaties die daar aan kunnen gegeven worden) in een leven niet per sé iemand zullen doen handelen op een bepaalde manier.

Onder het motto van be the change you want to see in the world, wil ik mijn commitment, om alle vormen van geweld te proberen bannen, duidelijk kenbaar maken en hopelijk op die manier nog versterken. Ik wil stoppen met oordelen en veroordelen, mijn gelijk halen boven gelukkig zijn, mensen in een hoek of een vak duwen. Ik wil gaan voor een aanpak waarbij we op een correcte manier vaststellen (objectief, zonder oordeel en schuld), onze eigen gevoelens en behoeften kunnen formuleren (met de nodige concrete en actuele verzoeken) en de absolute wil aan de dag leggen om ook met de andere partijen (niet voor of tegen) rekening te houden, empatisch te zijn en echt te proberen voelen wat hen drijft, wat zij voelen, waar zij nood aan hebben. Zodat we geen oplossing hoeven te zoeken, maar deze zich zal aanbieden.^[08]In “Een groot deel van de wereld haat ons” gaat de heer Knoope in op waarom onze eigen visie niet per sé de juiste is en wat de gevolgen zijn van onze overtuiging van ons grote gelijk.

Ik wil blijven geloven – misschien tegen beter weten in – dat het mogelijk moet zijn om op deze manier verandering teweeg te brengen, dat ik het gevoel van machteloosheid dat mij al te vaak overvalt, kan loslaten. Ik wil er echt van overtuigd zijn dat ook in dit geval iets proberen beter doen, beter is dan niets doen of blijven proberen op “de oude manier”. Ik wil kracht en macht met mensen gaan aanwenden, niet macht over mensen.

Ik hoop dat we meer inzetten op het opnemen van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid eerder dan het uiten van onze maatschappelijke verontwaardiging. En ja dat stelt vragen bij het belang van herstelrecht als alternatief voor strafrecht. Dat vraagt om het moeilijke zoeken naar gemeenschap eerder dan te focussen op verschil, conflict en tegenstelling. Om “slechte” mensen als mensen te gaan bekijken en niet als hun slecht(e) moment(en). (uiteraard zonder dat we het daarom eens zijn met wat ze op sommige momenten doen) Om ervoor te zorgen dat we niemand – op een paar uitzonderingen na misschien – buiten onszelf – de maatschappij – zetten, zodat we ook geen schrik moeten hebben voor gevaar dat voortkomt uit denken in termen van wij vs. zij. ^[09]De inspiratie voor het voorgaande vind ik in de beschrijving van het herstelrecht van de Negrito’s en natuurvolkeren in Canada en Alaska, uit het boek “Gelijk hebben of gelukkig zijn” – Gabriele Seils in gesprek met Marshall Rosenberg. Ik geloof in de boodschap dat asociaal gedrag voortkomt uit het verlies van contact met zichzelf. Dat dat contact herstellen essentieel is en één van de weinige nuttige zaken die we kunnen doen om het voor iedereen aangenaam te maken.

Stilletjes hoop ik natuurlijk te zien dat velen zich geinspireerd voelen om, op welke manier dan ook, en vanuit welke overtuiging dan ook bovenstaande principes te gaan opnemen in alles wat het leven omvat of als ze dat al doen (of zoals mij – proberen doen) daar meer uiting aan te geven zodat steeds meer positieve signalen op de radar verschijnen – zonder dat ik daarmee afbreuk wil doen aan de noodzaak van bewustzijn van de realiteit – om onze gelukkige, rustige, liefdevole, aardige, hoopvoel, bescheiden, gulle, eerlijke en betrouwbare wolf te voeden, zodat die zich op zijn beurt weer vaker kan manifesteren.

Ik hoop dat velen zullen laten zien dat ze het eens zijn met de boodschap dat iedereen in essentie enkel op zoek is naar manieren – hoe verdraaid en ver weg van het doel ze soms ook lijken – om het voor iedereen goed te maken en ook voelen of beseffen dat hoe we het aanpakken vaak niet werkt. Een oproep (in de eerste plaats naar mezelf) om de angst en andere verlammende gevoelens los te laten en op zoek te gaan naar geweldloze manieren om uiting te geven aan de noden die we allen graag ingevuld zouden zien: verbondenheid met andere mensen, respect, nuance, begrip, veiligheid, rust, gehoor geven en gehoord worden, … dat de kracht die in ons allen aanwezig is haar werk kan doen en het leven voor iedereen echt rijker mag worden.

 

 

 

P.S.

 

Voor mensen die meer informatie willen over NVC:
Dit is een goede plaats om te starten volgens mij:

Dit is de link naar het centrum voor non-violent communication.

 

 

Nog interessante reads:
“Waarom ik mijn racistische Facebookvrienden hou.” – Kenny Vermeulen

“U bent erin getuimeld, met open ogen nog wel, Monsieur le Président” – David Van Reybrouck

“Terreur heeft álles met geloof te maken (alleen een ander dan we denken)” – Rob Wijnberg