“If you think you are too small to make a difference, try sleeping with a mosquito.” – Dalai Lama XIV

De verontwaardiging over de dood van Cecil de leeuw en de discussie over onverdoofd slachten leken mij een ideale aanleiding om iets neer te pennen over dieren en hoe we daar mee omgaan de dag van vandaag.

U denkt misschien: “hier gaan we weer. De zoveelste veggie met profetische ambities. Het verhaal van een wereldverbeteraar die veel roept maar weinig doet. Dat moet toch pijn doen aan de ogen om zo neer te kijken op anderen.” Ik hoop anders te zijn. Ik wil het op een andere manier proberen omdat de afkeer van de verpakking of de boodschapper, de boodschap niet minder waard mag maken. Ik hoop dat argumenten en feiten de kans krijgen om door te dringen, eerder dan dat weerstand de kans krijgt een goede boodschap te neutraliseren.

Selectieve verontwaardiging

Ik was geïnspireerd door dit artikel om (besef ik nu) snel met een vermanend vingertje “iedereen” eens duidelijk te maken dat ze hypocriet waren. Hypocriet als je verontwaardigd bent dat Cecil de leeuw wordt afgemaakt voor het plezier, maar tegelijk vrolijk *uw favoriete stukje dierlijk product dat uit de supermarkt komt* achter de kiezen steekt.

Gelukkig was er dit artikel om mij eraan te herinneren dat dat ook mijn verontwaardiging selectief is, dat ik niet beter ben dan een ander, dat ik verre van perfect ben en dus ook fouten maak tegen wat ik denk, verkondig en (keihard) probeer na te streven.

Meningsverschil

“Een verschil in mening is soms louter een verschil aan beschikbare informatie”

Laat ik vooraf ook duidelijk maken dat ik niet noodzakelijk wil dat u het eens bent met de conclusies die ik trek uit wat ik hieronder zal pogen aan te reiken en uiteen te zetten, of dat u er hetzelfde gevolg aan zou geven. De hoop om iedereen te overtuigen is er, maar de wetenschap ook dat hoe harder ik dat probeer, hoe minder de boodschap zal ontvangen worden.

Het is gezond verstand dat ons zegt dat we beter samenwerken dan tegen elkaar.^[01] Er kan uiteraard een boompje opgezet worden over hoe concurrentie processen in gang zet die tot verbetering leiden, maar stel u eens voor dat de knappe koppen van concurrenten zouden samenzitten om een oplossing te bedenken? Ja ik denk graag in utopieën. Ik geloof niet dat “ten koste van” nodig is om tot iets goeds en daarna weer iets beters te komen. Tegelijk is het vaak ons eigen brein dat, zonder dat we het weten, het logisch denkvermogen zo diep begraaft dat het lijkt alsof we blij mogen zijn dat het ooit aan de oppervlakte komt. Ook in deze kwestie, rond dieren en hoe we ons daartoe verhouden, lijkt het mij zelden te gaan over een uitwisselen van informatie. Vaak is er innerlijke onrust door het conflict tussen onze gewoontes – waar we niet altijd bewust bij stilstaan – en de informatie die meer en meer beschikbaar is over wat de voorwaarden en omstandigheden zijn die noodzakelijk zijn om deze gewoontes in stand te houden. Die onrust zorgt er nogal vaak voor dat het niet de rede is die onze reactie stuurt hieromtrent.

Ik wil mijn verontwaardiging over de zaken die ik belangrijk vind, niet milderen. Wat ik wel wil milderen is de indruk dat ik daarmee ook een oordeel vel over iemand anders. Ik denk dat de verontwaardiging er moet zijn om zoveel mogelijk verschil te proberen maken. Ik denk tegelijk dat we milder moeten zijn voor elkaar als we samen naar de kern van een probleem willen gaan, als we iets willen oplossen en veranderen, eerder dan af te tasten hoe we ons tot elkaar verhouden alsof dat de oplossing niet in de weg staat en alsof dat er iets toe doet. Er zal uiteraard hier en daar iets aan te merken zijn op de feiten en weergave in de films en clips, maar laat alstublieft een futiliteit de hoofdbrok van de informatie niet van haar waarde ontdoen.

Check this out

Eindelijk is het zover: de info waar het allemaal om draait!  Het is een selectie uit wat ik heb gelezen en gezien dat een impact op mij heeft gemaakt en mijn ogen heeft open getrokken omtrent dierenwelzijn. Het boek “Dieren eten” van Jonathan Safran Foer was de druppel die de emmer deed overlopen. Wat ik vooral waardeerde was de nuance en de ongedwongen manier waarop een aantal zaken werden gepresenteerd. Om over na te denken.

Een kleine waarschuwing voor gevoelige zieltjes: veel brutaler dan wat volgt kan het niet worden. Toch een verzoek met aandrang om het te bekijken, omdat de beelden niet zijn gemaakt om te choqueren – alhoewel ze dat misschien zullen doen – maar om weer te geven wat de dagelijkse realiteit is voor veel beesten. Dosering lijkt mij aangeraden.

De allereerste documentaire die ik zag omtrent alle facetten van hoe wij omgaan met dieren is Eartlings. ^[02]link naar filminfo Voor wie de hele film te lang duurt (alhoewel ik denk dat iedereen Earthlings minstens één keer volledig zou moeten zien): een korte samenvatting wat het eten van dieren teweeg brengt is bijvoorbeeld deze clip

De docu Earthlings confronteerde mij als eerste met het feit dat er, op zijn zachtst gezegd, wel af en toe iets misgaat in de industrie waar dieren gebruikt worden. Gek te bedenken dat ik dit meerdere keren heb bekeken in de loop van verschillende jaren^[03]vleeseter tot net voor mijn dertigste, zonder daar ook maar iets concreet mee te (proberen) doen.^[04]Er zijn ook een aantal vragen te stellen bij hoe het mogelijk is dat zoveel mensen in die industrie werken, zonder dat daar meer rond te doen is. Een antwoord lijkt mij te vinden in dit stukje over de psychologie van de menselijke wreedheid. Het is een korte samenvatting van het boek “Het hart van de duisternis” van Jan De Laender. Aangezien mensen soms verbolgen zijn over de vergelijking van onze huidige dierenbehandeling met de holocaust, hoeft deze volgens mij ook niet gemaakt te worden. De psychologische aspecten die in deze spelen kunnen ook zonder de vergelijking te maken in beide gevallen van toepassing zijn. De cijfers op deze pagina spreken over minstens 50 miljard (geen typfout en dat zijn nog conservatieve schattingen) landdieren die elk jaar worden gedood voor consumptie. Daarnaast spreken de beelden die op deze pagina in overvloed te zien zijn, redelijk voor zich en is er geen vergelijking nodig om als “wreed” en “te vermijden” te worden aanzien.

Wat is er te zien? Hoe wij dieren behandelen – ach laat ons er geen doekjes om winden: mishandelen – voor ons vermaak, voor voedsel, voor kleding, voor onderzoek, voor broodwinning.^[05]De bespreking is zo veelzijdig dat individuele toelichting per onderwerp soms noodzakelijk is om ten volle te beseffen hoe ernstig de problematiek wel is. Ik denk dan aan het gebruik van olifanten voor toerisme – zie bijvoorbeeld dit artikel. Wasberen voor hun huid in dit filmpje. Hetzelfde maar dan anders gebeurt met alligators, zoals hier te zien. Uiteraard is dit een lijst die quasi onbeperkt kan worden aangevuld.

“… voedsel [werd] hier niet als een geschenk beschouwd, maar als een alledaags product dat alleen waarde had voor zover het je honger stilde.” – uit “Cécile” van Ish Ait Hamou

Er is te zien wat dieren allemaal moeten ondergaan omdat wij daar om vragen en omdat de productiecapaciteit en het rendement zo hoog moeten zijn dat er op andere vlakken toegevingen moeten gedaan worden die mijns inziens eigenlijk niet door de beugel kunnen. De koeien, varkens, kippen en andere worden niet meer aanzien als dieren maar als wandelende vleesbrokken en nog korter door de bocht: geld. Omdat het bedrijf en dus “de producten” moeten opbrengen, is het blijkbaar perfect verantwoordbaar om ze vol te pompen met antibiotica (ook bijzonder slecht voor onze gezondheid, zowel wat resistentie betreft van de bacteriën als wat de effecten zijn op ons lijf van de residuen in het dierlijke product), ze niet de nodige ruimte te geven om te kunnen bewegen, ze niet te verzorgen als dat financieel niet interessant is, ze levend te versleuren alsook schoppen en schokken toe te dienen als ze niet meer recht kunnen staan maar wel nog kunnen verkocht worden voor de slacht, om ze op te jagen en pijn te doen om gelijk welke reden en de lijst gaat maar door. Dit verhaal is natuurlijk niet nieuw, maar mensen bekijken koeien, kippen en varkens blijkbaar anders dan de dieren waar we wel zorg voor dragen.

Onderstaand filmpje toont wat er met honden gebeurd aan de andere kant van de aardbol. Die beestjes krijgen daar een gelijkaardige behandeling als onze productiebeesten hier. Als het een gevoelige snaar raakt, goed! Bedenk dat een varken perfect als huisdier kan gehouden worden. Zowel qua intelligentie als zindelijkheid zijn ze minstens vergelijkbaar met een hond. Het onderscheid zit in ons hoofd. De andere kwaliteiten zijn natuurlijk een kwestie van voorkeur, maar dat lijkt mij dezelfde discussie als met katten versus honden.

Voor de mensen die Amerika wat te ver van huis vinden, is hier ook een recent filmpje van onderzoek in Vlaamse stallen, die een voorbeeld zouden moeten zijn voor “de goede praktijk”. Ook hier valt vast te stellen dat er geen vergelijk is tussen de behandeling van de dieren in kwestie en huisdieren.

De lijst met voorbeelden is eindeloos. Ik heb een selectie gemaakt. Die is subjectief en uiteraard niet limitatief. Het volstaat “factory farming” in te geven in uw favo zoekrobot of youtube om een paar weken te kunnen vullen met het bekijken van de dagelijkse realiteit op de industriële boerderij.

De recente discussie over het onverdoofd slachten lijkt bijna futiel in het licht van al de andere zaken die er misgaan alvorens de dieren op de slachtbank terechtkomen (en daarna). Laat mij u toch niet onthouden om te tonen hoe dat onverdoofd slachten juist in zijn werk gaat. Daarnaast wil ik ook graag verwijzen naar dit artikel over het recht van religies om zich boven de wet te stellen, want laat ons niet vergeten dat mishandeling, het onnodig doen lijden van dieren een misdrijf is.

Food Inc^[06]link naar filminfo is een docu over (hoe raadt u het) voedsel (niet enkel dieren in dit geval) en hoe het wordt geproduceerd. Een boer stelt daar de wanpraktijken in de graanindustrie aan de kaak en wordt figuurlijk doodgenepen door “het grote geld”. De boer in de volgende clip loopt nu hetzelfde risico met zijn bedrijf omdat hij zijn kippenstallen openstelt voor de camera’s. Hij is zelf danig onder de indruk van de wanpraktijken die hem worden “opgedrongen”, dat het voor hem tijd is dat er iets drastisch moet veranderen. Ik denk dat het veilig is te stellen dat er velen zijn die hetzelfde denken, maar niet durven doen, en dat het dus niet om een geïsoleerd geval gaat:

Nog een goeie docu is Our daily bread. Wat de behandeling van kuikens betreft, komt de inhoud wat overeen met onderstaand filmpje.

Het stopt uiteraard niet bij vlees. Denk ook aan afgeleide dierlijke producten: melk, eieren, …

Op de Nederlandse televisie was een tijdje geleden nog  de topsporters van de melkindustrie te zien. Ik denk dat er toch een aantal vragen te stellen zijn bij hoe daar wordt gekeken naar en gesproken over de melkkoeien. Ik vind het altijd fascinerend dat vele mensen niet weten dat koeien, net als de mens en zovele andere zoogdieren, in de regel enkel melk geven voor hun jongen. Alweer in het kader van een zo hoog mogelijk productie worden de moeders constant zwanger gehouden en wordt het kalf in de industrie zo snel mogelijk bij de moeder vandaan gehaald, vastgezet in een absurd kleine kooi, om nooit die natuurlijke melk te mogen krijgen. In de grotere stallen komen de koeien nooit meer buiten “omdat dat gemakkelijker is”. De levensduur van koeien is enorm verkort door de roofbouw die wordt gepleegd op het lichaam van de beesten.

De Amerikaanse versie is iets ruwer

Ook kippen hebben het niet echt makkelijk als ze niet zelf, maar hun eieren voor consumptie bestemd worden

De docu Cowspiracy^[07]link naar filminfo handelt over waarom de grote organisaties – die bezig zijn met dierenwelzijn – de nummer één oorzaak van dierenmishandeling, milieuverontreiniging, verbruik van grondstoffen/energie en uitstoot van broeikasgassen niet aan de kaak stellen.

Het punt van de docu is dat die organisaties afhankelijk zijn van donaties en steun om te kunnen functioneren en dat ook zij, in plaats van volledig de kaart te trekken van hun principes, buigen voor geld, omdat ze weten dat veel mensen afhaken als hun gewoonte om vlees  (dierlijke producten) te eten in het gedrang komt. Het is trouwens niet enkel één of andere fluffy halve gare of zachte instelling die deze mening is toegedaan. Onder andere de UN heeft een  rapport dat in die richting wijst.

Eén van de redenen waarom dierlijke producten als vlees, vis, schaaldieren en afgeleiden zoals melk en eieren minder interessant zijn op vlak van duurzaamheid dan een plantaardig dieet, volgens deze docu (en andere bronnen), is de verhouding tussen hoeveel voedsel de dieren moeten opnemen tegenover wat ze daarvoor produceren. Er zijn dus meer kilos (al dan niet plantaardig) voedsel nodig dan dat daar – in gewicht – melk of eieren voor in de plaats komen. Bij vlees is het verschil tussen input en output nog vele malen groter. Daarnaast zijn er de problemen met waterverbruik^[08]Voor wat cijfers, bekijk de studie van Universiteit Twente waar op deze pagina naar wordt verwezen., boskap ^[09]En vooraleer iemand zegt dat veggies veel soja eten en dus ook aan het probleem bijdragen, zijn er genoeg cijfers om te tonen dat als we al het land dat gebruikt wordt om voedsel te produceren voor dieren, kunnen omzetten in voedsel voor mensen, de wereld in theorie ruim voldoende kan produceren voor iedereen en verontreiniging.

“Fun” fact uit de film: per minuut wordt meer dan 3 miljoen kilo kak geproduceerd in Noord Amerika door dieren bestemd voor voedselproductie. Dat is elke second 50 ton. (Elke seconde vijftig duizend kilo!) Dat zijn elke minuut ongeveer 45 containers gevuld met kak.^[10] rekening houdend met een capaciteit van 67.5 m³ in de populaire forty foot container. Dan gaan we ervan uit dat ontlasting ongeveer 1g/cm³ weegt of 1 ton per kuub, omdat ze soms drijven en soms niet ;-). Het equivalent bij dieren is niet eenvoudig vindbaar online Dag in dag uit. Dat zijn jaarlijks 23.5 miljoen van dergelijke containers of ongeveer 2400 van de grootste containerschepen. ^[11]gegevens om deze niet al te strikte berekening te maken komen van hier en hier Het probleem is groot genoeg, dat ook daar een docu aan gewijd werd.

Wat dan met vis? Helaas pindakaas zijn ook daar wel een aantal bedenkingen bij te maken.
De docu The Cove ^[12]link naar filminfoheeft het over de dolfijnenvangst in Japan. Blackfish ^[13]link naar filminfoover wat orka’s meemaken om voor ons entertainment te zorgen. In bovengenoemde docu’s (earthlings, cowspiracy, …) wordt duidelijk gemaakt dat de consumptie van vis zoals die de dag van vandaag bestaat, zorgt voor overbevissing, enorme hoeveelheden bijvangst (en dus enorme hoeveelheden vissen en andere zeedieren die een niet al te aangename dood sterven), vervalsing van vissoorten, inname van veel te grote hoeveelheden zware metalen, onhygiënische toestanden in kweek”vijvers”, etc.

De impact van overbevissing (lang leve de consumptie!) wordt in onderstaande docu vrij genuanceerd besproken

 

En nu?

Nu moet ik mij inhouden om niet te gaan roepen wat je allemaal MOET gaan doen om aan al het voorgaande iets te proberen doen. Alsof ik HET antwoord zou hebben. Wel durf ik de vraag stellen die ik mezelf stelde na het lezen van voornoemd boek “Dieren eten”: “Wat vind je zelf nog verantwoordbaar nu je al deze voorgaande info ter beschikking hebt?” ^[14]Stoppen met wat u niet meer verantwoordbaar vindt, is wat u concreet kan doen. Er zijn dan wel discussies over de details, maar de hoofdzaak lijkt mij toch te zijn dat veel van de hierboven te bekijken praktijken moeten gestopt worden. Als consument kunnen we dat door te kiezen voor alternatieven. Er zijn massa’s websites en verenigingen met info en ondersteuning bij het aanpassen van uw gewoontes en dieet. Een startpunt kan bijvoorbeeld de website van Ethisch Vegetarisch Alternatief – EVAvzw zijn. We gaan het uiteraard vandaag niet allemaal omdraaien, maar het feit dat nog altijd veel mensen bovenstaande beelden niet gezien hebben, maakt dat ook ik dit wil delen. Ik hoop dat we onze kop niet (meer) in het zand steken voor zaken “die we eigenlijk niet willen weten”.

Ik wil gerust toegeven dat ik zelf nog niet volledig tevreden ben met mijn inspanning. Ik eet dan wel vegetarisch ^[15]Zelfs niet geheel vegetarisch zonder fouten als ik echt eerlijk ben – ik heb mij oa. eens laten verleiden tot het eten van mossels. Als ik daardoor een wannabe ben (die dan toch heel hard zijn best doen), dan wil ik die rol gerust opnemen, maar zou eigenlijk bepaalde aspecten van het veganistische dieet willen gaan toepassen. Om welke reden dan ook neem ik op dit moment niet de tijd om alternatieven te zoeken.

Ik ben ook nog altijd in twijfel over de aanvaardbaarheid van het zo pijnloos mogelijk doden van dieren die een betrekkelijk goed leven hebben gehad buiten de industrie. Tegelijk zie ik niet in waarom we, zelfs als het volgens een standpunt aanvaardbaar zou zijn, nog dieren zouden doden om te eten als er alternatieven zijn. Ik ben niet overtuigd dat we geen eieren meer zouden mogen eten die uit onze achtertuin komen, omdat ik denk dat de meeste problemen wel opgelost zijn als dat het enige is dat nog “te bestrijden” valt. Hou ik mezelf voor de gek dat het kan (moet kunnen?), of zoek ik excuses omdat ik te zwak ben? Ik ben er niet uit, dat is zeker.

Ik besef dat het een moeilijke oefening is om het evenwicht te bewaren tussen voldoende bewust omgaan met wat er zich allemaal afspeelt op deze aardbol, ons handelen daarop te proberen afstemmen en onszelf niet gek (laten) maken en verlamd worden door de tsunami van zaken “waar we toch echt rekening moeten mee houden en iets moeten aan gaan doen”. Laat dit een warme oproep zijn om gewoon ons best te doen en eender welke intermenselijke strijd erbuiten te laten. Neem het mee, als u dat wil en als daar ruimte voor is in uw leven. ^[16]Ik ben er mij van bewust dat er voor heel wat mensen echt geen ruimte meer is om dit mee te nemen op de hoop bagger die ze dagelijks te verwerken hebben. Hangt voor mij samen met de problematiek van de schaarste. Tegelijk zullen er uiteraard ook mensen zijn die het gebrek aan ruimte als excuus gebruiken om niet met de werkelijke redenen te worden geconfronteerd.

Ik hoop tot slot dat het feit dat mensen fouten maken tegen de principes die ze wensen aan te hangen niet wordt gebruikt als excuus om niets te gaan doen, om de aandacht af te leiden van eigen onvermogen. Want als er één ding is waar ik wel van overtuigd ben dan is het dat iets doen, beter is dan niets doen.^[17]In dit artikel kan u lezen waarom overtuigde veganisten door een alles-of-niets-strategie hun doel wel eens zouden kunnen voorbijschieten.