Rutger Bregman schreef een artikel met de titel “De niet zo subtiele kunst van giving a fuck“. Voor de paar mensen die het niet weten: De titel van het stuk van Bregman vindt z’n oorsprong in het boek van Mark Manson met de schijnbaar tegenovergestelde titel “The subtle art of not giving a fuck”. Bregman verwijst er ook expliciet naar en loopt er duidelijk niet hoog mee op. Hij stelt dat de wereld iets anders nodig heeft, alsof zijn boodschap haaks staat op die van het boek. In de commentaar onder het (facebook)bericht zijn er mensen die proberen te nuanceren en te lijmen. Ik had gehoopt dat dit mij werk zou besparen maar Bregman blijft vrij hard voor het boek en lijkt niet te zien dat “ik heb me vergist” ook gewoon een optie is. Alsof dat toegeven, zijn punt zou ondergraven of zoiets, quod non.

Who gives a fuck

Who gives a fuck? Nou, ik dus. Het raakt mij persoonlijk omdat ik wel iets aan het boek van Manson heb gehad, net als veel schrijfsels op diens website. En het voelt bijzonder pijnlijk dat iemand die ik ook heel erg waardeer, de heer Bregman – al van bij diens boek “waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers” – zich hier lijkt te bezondigen aan iets waar ik gevoelig voor ben geworden: iemand anders of diens werk naar beneden halen als dat niet nodig is. (of zelfs contraproductief zou kunnen zijn) Want als het boek van Manson zou zorgen waar Bregman voor vreest, dan moet laatstgenoemde dat kunnen zeggen natuurlijk, maar dat betwijfel ik dus heel sterk. Voor zover ik begrijp, heeft Rutger het boek niet gelezen, maar grijpt hij het aan om te zeggen dat we iets anders nodig hebben. Persoonlijk denk ik dat we zowel het betoog van Manson als dat van Bregman nodig hebben. Het raakt mij omdat ik denk dat door de manier waarop hij stelling neemt, Bregman mensen mogelijks wegjaagt van zijn zinvolle boodschap en oproep, terwijl dat helemaal niet hoeft.

Give a fuck

Ik volg Bregman dat we een fuck moeten geven om dingen en daar best wat radicaler mogen in zijn soms. Tegelijk moet ik dan heel hard denken aan de manieren waarop we radicaal kunnen zijn en uiting kunnen geven aan waar we voor staan en wat we geloven. Daar moet het wat mij betreft ook over gaan als je dan toch activistisch wil worden. Misschien is daar wel wat meer plaats nodig voor subtiliteit dan de titel van Bregman’s artikel ons wil doen geloven.^[01]Ik denk dan aan de lessen die ik daaromtrent kreeg en nu probeer door te geven als coach bij Klimaatcontact. Er werden ook waardevolle zaken aan toegevoegd door nonviolent / verbindende / geweldloze communicatie, traumasensitief opvoeden (voor pleegzorg) alsook wat ik leerde in de opleiding bemiddeling. Er zijn uiteraard nog veel meer Ik wil dus graag aan het pleidooi van beide auteurs toevoegen: denk na over de manier waarop je dingen doet. Het effect dat je handelen heeft. Het hoeft niet perfect te zijn, laat het je niet verlammen dat nadenken over effectiviteit, maar sta er alleszins ook af en toe bij stil want het kan een groot verschil uitmaken.

And don’t give a fuck

De toegevoegde waarde van het geen fuck geven van Manson zit voor mij in de bewustwording dat je altijd aan het kiezen bent en dat je beter kunt leren kiezen als je daar bij stilstaat. Manson houdt een pleidooi voor meer nee zeggen, zodat je vurig kan kiezen wat je na aan het hart ligt en daar ook effectief een (groter) verschil kan maken. De geen fuck geven gaat over je niet laten tegenhouden over wat anderen mogelijks denken als je ergens voor gaat staan. Daar lijken beide auteurs mij het meer dan eens, maar dat zie ik niet terugkomen in dit bericht van Bregman, integendeel.

Bregman lijkt bezorgd en een beetje verbolgen: “in dit stuk vraag ik me helemaal aan het slot af waarom zo’n titel als die van Manson zoveel mensen aanspreekt. Mijn gok is dat we heel graag willen horen dat de dingen waar we ons schuldig over voelen, waar we ons zorgen over maken, enz, niet of minder uitmaken. Dat ‘we goed zijn zoals we zijn’. Ook daar ga ik in dit stuk tegenin.” Daar is geruststelling op z’n plaats: als mensen voor de titel vallen om de reden dat Bregman voor vreest, dan kan het alleen maar een goeie zaak zijn dat ze het boek lezen. En als ze zich gesterkt voelen door de titel zonder het boek te lezen, dan maakt het niet uit welke titel een boek heeft, want eender welke reden zal dan goed zijn om genoegzaam het eigen gelijk en de eigen inactiviteit te verdedigen met iets wat niet gefundeerd is. Eén blik op de achterkant van het boek toont namelijk dat het net niet gaat om waar Bregman zich zorgen om maakt. De titel van een boek zal dan niet het verschil maken in het debat, durf ik zo te denken.

Het kiezen waar je een fuck om geeft zoals Manson het bedoelt, is als activist – waartoe Bregman ons wil bewegen – ook echt broodnodig. Dat is ook nog waar het “geen fuck om geven” van Manson over gaat: eens je gekozen hebt, moet je voor de rest beslissen dat je daar geen fuck om kan geven, omdat tijd en energie beperkt is.^[02]Een paar persoonlijke voorbeelden. Zo hebben we hier thuis – ook al is er veel toeval in het spel – gekozen voor pleegzorg. Daardoor moet ik ook echt kiezen uit al de zaken waar ik mij druk om zou kunnen maken en waar verandering nodig is, want er is verdomme zoveel in het syteem / circus dat (zo)veel beter kan, dat we onszelf de verdoemenis kunnen werken als we overal aandacht willen aan geven. Ik ben klimaatcoach geworden om iets te doen rond klimaat, op de meest effectieve manier die ik kan bedenken met de vaardigheden die ik heb, maar moet ook echt heel veel links laten liggen om niet knettergek te worden of mensen weg te jagen. Ik ben momenteel in gesprek met een school om wat problemen met een klas vanuit een herstelrechtelijke blik te bekijken, maar moet ook omtrent dit topic (herstelrecht) heel hard kiezen wat ik wel en niet doe. En zo zijn er nog veel topics waar ik veel voor voel, veel boeken over heb, maar geen tijd heb om er iets mee te doen.

Rouwen

Waar ik beide auteurs niet veel over hoor zeggen^[03]Maar dat kan gerust zijn omdat ik uiteraard een heleboel niet heb gelezen van wat ze al produceerden is hoe je dat nu doet: (g)een fuck geven. Manson en Bregman proberen ons te overtuigen geen fuck te geven om wat anderen van ons denken als we ergens voor gaan staan. Maar hoe doe je dat? Voor mij is “gewoon je schouders ophalen en lustig voortdoen”, niet voldoende. Voor mij is rouwen een helpend concept. Rouwen om het feit dat je geen of niet veel controle hebt over hoe anderen over je denken. Rouwen om het feit dat je niet alles kan doen en dat juist dat (de zaken die je niet doet) de zaken zullen zijn waar criticasters je zullen op proberen pakken. Beseffen dat door een fuck te geven, er veel dingen zijn waar je geen fuck om kan geven. Het verdriet daaromtrent laten zijn, er niet van weglopen omdat dat de enige weg is om door de pijn te geraken. Pijn die kiezen met zich meebrengt. Omdat de weg erdoor nodig is om tot aanvaarding te komen van wat bewust in het leven staan en bewust kiezen met zich meebrengt. Om zo hard en zacht (tegelijk) en zo goed mogelijk te gaan waar je wil voor staan.

Wat mij specifiek helpt om de pijn te verzachten rond het issue dat er veel teveel te doen lijkt en ik mijzelf zo vaak voel tekortschieten zijn de interviews van Zwijgen is geen optie. Dit initiatief – waar Bregman trouwens ook al te gast was – laat mensen aan het woord die iets proberen te veranderen ten goede. Dat bekijken of beluisteren toont mij telkens weer dat er veel mensen zijn die iets proberen doen, dat zij ook moeten kiezen (en dus verliezen) en ook vaak beseffen dat er meer nodig is.

Sorry

En dan hoop ik nog dat Rutger het boek van Manson leest en gewoon iets kan zeggen in de zin van: “Hey mensen, ik had het bij het verkeerde eind. Het is een harstikke goed boek en mijn vergissing doet tegelijk niets af aan de boodschap die ik had. Ik ga zelf ook wel eens op zoek naar een sprekende titel die mensen nieuwsgierig kan maken. Voor de mensen die een titel van een boek aanwenden als rechtvaardiging om niets te doen met eender wat beter kan in deze wereld, zal mijn artikel waarschijnlijk ook geen of weinig invloed ten goede hebben. Ik had het werk van iemand anders niet moeten aangrijpen en daarbij naar beneden halen om mijn punt te maken, want dat staat ook zonder die vergelijking als een dijk.”

Dit hele verhaal toont voor mij ook nog maar eens hoe, als we de ander niet verstaan zoals die het bedoeld heeft, echt naast elkaar kunnen praten, werken en leven, wat heel wat nadelen met zich kan meebrengen. En nog even voor de duidelijkheid: dat ik heel dankbaar ben voor stemmen als die van Bregman, niet in het minst – naast al de boeken en stukken voor de Correspndent – voor de kickass filmpjes van passages in Davos en bij Tucker Carlson.