Fear is wetting your pants.
Courage is operating with wet pants.
– Sir Richard Branson

Tijdje geleden dat ik nog iets schreef. Omdat ik twijfel. “Waarom zou ik nog iets schrijven, als alles al geschreven is?”.^[01]Hoe meer ik lees en surf, des te meer dingen ik tegenkom waarvan ik het spijtig vind dat ik ze niet geschreven of gemaakt heb. Of dat ik ze niet eerder ben tegen gekomen. Op dit moment is dat Alain De Botton – school of life en zijn TED talks over another approach to succes en religion 2.0. De artikels op Waitbutwhy.com, echt nie normaal.  Stukken van Laura Van Dolron. De schrijfsels van Ish Ait Hamou. En ik vergeet ongetwijfeld nog heel wat zaken. Klinkt ook enorm alsof ik dan denk iets over alles te weten, sorry – niet de bedoeling. Om dan te merken dat eender wat zelden iets echt origineels bevat, omdat werkelijk quasi alles wel al eens is bedacht, gezegd of geschreven. Om tegelijk te merken dat elke individuele benadering toch weer een beetje anders is en nieuwe inzichten kan brengen. Of dat herhaling vaak ook geen kwaad kan. “Is dat het wel waard om gelezen te worden?”. “Wat gaan ze nu weer denken van mij?”.

En dan praat ik met mensen en durf ik af en toe in een helder moment mijn twijfels, angst en schaamte in alle kwetsbaarheid als eerste op tafel leggen. Die momenten – van zinsverbijstering? – herinneren mij er telkens aan wat mij dat brengt – naast een beetje kaka in de broek van de schrik. In de meeste gevallen heel oprecht aanvoelende gesprekken met meer kans op ruimte om te luisteren en gehoord te worden.^[02] Zonder dat er een strijd gaande is om een gelijk te halen of een punt te maken. Ruimte om te voelen dat “geen antwoord hebben” heel goed kan werken. ^[03]Dat het mij dichter brengt bij de ander door net het tegenovergestelde te doen van wat mijn instinct mij zegt: “Bescherm uzelf door een muur op te trekken. Zorg dat ze het – whatever that is – niet te weten komen”.

Ik wil het van de daken schreeuwen dat het ok is om te twijfelen, dat is nu wel zeker. Dat ik het vaak ook allemaal niet zo goed weet. Dat het zoveel deugd kan doen om daarover eerlijk en oprecht te kunnen zijn.^[04]Zonder dat het daarom altijd een onverdeeld succes is / hoeft te zijn. Dat ik niet degene wil zijn die meewerkt aan de façade van schijnbaar noodzakelijke permanente zekerheid en zelfvertrouwen.^[05]Toch doe ik dat nog vaak, soms heel onbewust en onbedoeld. Omdat het zo goed doet om niet mee te hoeven doen aan de wedstrijd in – het benaderen van – perfectie.

Wil dat zeggen dat we samen een beetje triestig moeten doen, dat we ons allemaal in een kringetje moeten zetten huilen en aan zelfbeklag doen? Wil dat zeggen dat ik voorbij ga aan het feit dat louter twijfelen en denken ook tot niet veel positiefs leidt? Uiteraard niet. Het is een permanente zoektocht naar een steeds veranderend evenwichtspunt tussen vooruitgaan en nuttig stilstaan. Want ik voel zo vaak dat een boodschap van twijfel meestal gepaard gaat met een vurig verlangen naar daad- of beslissingskracht en naar duidelijkheid.^[06]Even voor de duidelijkheid trouwens: als ik het heb over voelen, dan gaat dat zowel over voelen bij mezelf als bij anderen Iedereen wil de kracht om door zijn angsten te stappen, om beslissingen te nemen en veel te realiseren, om een gevoel van voldoening te ervaren. De vraag is hoe we daar geraken en waarom. Ik heb geen absolute antwoorden, maar ik wil de vraag niet panisch mijden omdat ze niet verenigbaar zou zijn met de alom tegenwoordige druk om economisch en financieel zo efficiënt mogelijk te zijn.

Twijfelen aan iets wil voor mij zeker niet noodzakelijk iets negatief zeggen over datgene waar je aan twijfelt. Dat zegt mij enkel dat er vragen bij gesteld kunnen worden. Hoe meer ik nadenk, des te meer ik vaststel dat ik bij zowat alles vragen kan stellen. Dat quasi alles vanuit verschillende standpunten kan bekeken worden. Dat brengt mij weer verder naar de vaststelling dat het aanwenden van eenvoudige tegenstellingen: goed/fout, normaal/abnormaal-raar, veel/weinig, … om naar standpunten of antwoorden te zoeken, voor mij niet werkt. In de matigende werking daarvan op vlak van overtuigingen, zie ik heel veel goeds. Als ik besef dat er geen simpele “waarheid” is, dat ik ook niet weet of kan weten hoe het juist zit, dat ik nooit volledig los kan komen van context, wordt het moeilijk om heel harde uitspraken te doen en geloofwaardig te verdedigen over – laat ons iets zeggen – religie, vreemdelingen / vluchtelingen, geaardheid ^[07]Hier hoop ik later te kunnen verwijzen naar een stukje over de voordelen van kritisch denken en de twijfels die dat met zich meebrengt. Daarnaast heb ik al heel vaak vastgesteld dat eens ik er in slaag om los te laten dat ik iets moet verdedigen of duidelijk maken omdat “de ander” zogezegd een tegenstrijdig standpunt heeft, vaak blijkt dat de standpunten helemaal niet zo ver uiteen liggen, ook al leek dat soms heel hard zo. We vergeten vaak dat “de ander” ook een mens is en dat de menselijke noden redelijk universeel zijn. Bemerk dat heel manieren in onze gewoontes en omgang “de ander” ontmenselijken, wat rekening houden met dat ander standpunt minder evident maakt. We zijn vaak ook veel te negatief in het inschatten van die ander.

Ik voel vaak opluchting als ik toon dat mijn bescheiden successen – op alle vlak – niet louter en alleen aan mezelf te wijten zijn. Bij alles is ook toeval en geluk aanwezig.^[08]Ik heb al iets uitgebreider geschreven over hoe gelukkig zijn ook geluk hebben is. Veel beslissingen gaan in meer of mindere mate met onzekerheid, angst en schaamte gepaard. Ik voel zelf hoe goed het me kan doen om van anderen te horen en dan ook te zien dat eigenlijk niets vanzelfsprekend of echt gemakkelijk is waar dat wel vaak zo lijkt. Ik zou graag kunnen zeggen dat ik mijn eenzijdige visie op sommige zaken, met een negatieve invloed op mijn zelfbeeld, zelf kan relativeren. Helaas ben ik daar nog niet en kan ik het als bijzonder kalmerend ervaren als andere mensen zelf die illusie doorprikken dat het bij hen vanzelf lijkt te gaan en dat het lijkt alsof ze onkwetsbaar zijn.  De kracht die uitgaat van het erkennen van zogezegde zwakheden of onvolmaaktheden is iets dat ik wil koesteren en graag wil cultiveren. Ik hoop dat het op een dag – ik mag luidop dromen hier, hoera! – voor iedereen en in elke context kan, dat loslaten. Tot dan lijken grote “warning” stickers – ik denk aan taglines als: “fragile human being inside” – mij noodzakelijk.

Voor het geval mensen het zich zouden afvragen of er onduidelijkheid zou zijn, wil ik dus een aantal zaken op tafel smijten. Dat ik mij regelmatig de vraag stel wat ik nu eigenlijk wil aanvangen met mijn leven, of ik wel “het juiste” aan het doen ben (alsof daar een objectief en onveranderlijk antwoord op bestaat, I know).^[09] Gelukkig is Baz Luhrmann er om te vertellen dat “Some of the most interesting 40-year-olds I know still don’t [ know what they want to do with their lives]” in Everybody’s free (to wear sunscreen) Dat ik heel vaak bezig ben met wat mensen van mij denken terwijl ik “weet” dat het er eigenlijk niet toe doet. Dat ik mij vaak afvraag of ik echt wel mijn best heb gedaan en niemand mij iets kan verwijten (wat altijd kan, hah! Daar sta ik dan weer mooi).^[10] Parabel van de oude man, de jongen en de ezel. Het verhaal bestaat in heel veel varianten. Dit is er één. Dat ik af en toe last heb van het imposter syndroom en dan contant denk “door de mand te zullen vallen”. Dat ik er nog zo vaak niet in slaag gewoon te “zijn” in plaats van te vergelijken. Dat ik heel vaak teleurgesteld ben in mijzelf dat ik niet méér doe aan de zaken die ik nog wil realiseren, maar tegelijk niet kan antwoorden waarom ik dan toch weer stil blijf zitten. Dat ik het zo moeilijk heb te aanvaarden dat ik in de realiteit nooit voldoe of zal voldoen aan het perfecte idee dat ik heb van wie ik wil zijn. Dat ik afwijzing – zowel professioneel als privé – vaak veel te persoonlijk neem, terwijl ik zelden echt weet wat er speelt en ook als ik het weet dat dat nooit het einde van de wereld is. Dat de realiteit in zijn complexiteit te aanvaarden zoals die is, zonder meer, zonder te willen reageren, vaak heel lastig is. Dat al het voorgaande mij af en toe aan mezelf doet twijfelen en hard soms. Dat ik het lastig heb om aan de drang te weerstaan hier ter compensatie te tonen op welke vlakken ik wel allemaal “goed bezig” ben uit schrik voor misbruik van mijn “zwakheden”. ^[11]Terwijl ik het gevoel heb dat ik al even rust heb met mezelf en mijn incompetentie, uitstelgedrag en twijfel – inherent aan de beperkte tijd en middelen en de keuzes die ik moet maken op basis daarvan. Mijn hoofd zegt gelukkig alweer dat het ok is, dat het beter is om mij niet betrapt te kunnen voelen om wie ik ben.

Dit alles omdat ik al het mogelijke wil doen om zoveel mogelijk hindernissen uit de weg te ruimen die het moeilijk maken om verbinding te zoeken en haar te kunnen voelen in haar volheid. Omdat ik – maar gelukkig ik niet alleen – in die verbinding een oplossing zie voor de vele uitdagingen waar we met z’n allen voor staan – of we dat nu willen en of we dat nu erkennen of niet. Dat ik hoop meer mensen te horen en zien van het clubke van menselijke onzekerheid en kwetsbaarheid omdat het voor mij vaststaat dat ik ertoe behoor. Omdat ik voel dat ik daar zo vaak als mogelijk wil – kunnen – zijn. Omdat ik denk dat het erkennen van onze angst, schaamte en twijfel de kwetsbaarheid een (groot) deel van zijn negatieve werking ontneemt. Dat erkenning van en omgaan met complexiteit ons beter in staat stelt voor onszelf – en bijgevolg ook voor anderen – te zorgen, eerder dan altijd maar “flink” voort te doen en te doen alsof er niets aan de hand is.^[12]Lees hierboven dat ik mij er van bewust ben dat enkel ronddraaien in een cirkeltje van twijfel ook niets goeds brengt. Alles is evenwicht. Ik denk dat het ook veilig is te stellen dat gewoon voortdoen zonder tijd te maken om stil te staan ook niet werkt voor velen de dag van vandaag.

Ik hoop dat het sommigen – mezelf incluis als ik er mijzelf kan aan herinneren – de moed kan geven af en toe eens – iets vaker – door die angst te kunnen stappen en de positieve effecten ervan te kunnen ervaren. Dat die effecten zichzelf versterken en zich mogen verspreiden. Een soort pay it forward beweging, een golf van positiviteit.^[13]Zonder te willen doen alsof het leven altijd en voor iedereen een feest is of kan zijn. Wees gerust. En ik hoop dat het mij op mijn beurt terug helpt om te blijven streven naar een betere versie van mezelf. Als twijfel soms angst veroorzaakt, laat ons dan – de quote aan het begin indachtig – af en toe gewoon tonen dat we onszelf bepissen, maar ons daar ook niet willen door laten tegenhouden. We kunnen dan misschien eens wat meer lachen – met elkaars natte broek en onze eigen onnozelheid. En beseffen dat we misschien verder komen als we elkaar steunen in de nattigheid.

Bedankt alvast om de tijd te nemen om het helemaal door te lezen als u hier nog bent. Ik hoop van u te horen op één of andere manier. Ik hoop nog harder dat iedereen de verandering probeert te zijn die hij wil zien.^[14]Met respect voor eenieders integriteit en welzijn uiteraard. Maar laat het niet aan uw hart komen als dat soms even niet lukt, dan zijn we ook op dat vlak al minstens met twee. Heel veel moed en liefs toegewenst.